Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΛΙΟΥ, διδάκτορος οικονομικών επιστημών
Εισαγωγή
Το τελευταίο διάστημα οι αντιδράσεις της Τουρκίας στη διεξαγωγή από την Κύπρο ερευνών φυσικού αερίου στην «Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη» (ΑΟΖ) στα νότια της μεγαλονήσου, καθώς και οι απόπειρες διεξαγωγής δικών της ερευνών στην περιοχή Καστελόριζου, έφεραν στο προσκήνιο το ζήτημα των σχέσεων Ελλάδας-Κύπρου με την Τουρκία, καθώς και των σχέσεων με το Ισραήλ και τις άλλες Μεσογειακές χώρες.
Σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, αναζήτησης νέων ενεργειακών πηγών και έντονων ανακατατάξεων στις χώρες του Αραβικού κόσμου, το θέμα της ΑΟΖ αποκτά ιδιαίτερη σημασία και επιδρά στον επανακαθορισμό των σχέσεων όλων των χωρών της Μεσογείου, πολύ περισσότερο που στη συγκεκριμένη περιοχή διασταυρώνονται στρατηγικά γεωπολιτικά συμφέροντα των ΗΠΑ, ΕΕ, Ρωσίας, κά, για τον έλεγχο και την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της ευρύτερης περιοχής.
1. Τι είναι η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη - ΑΟΖ;
Η έννοια της «Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης-ΑΟΖ», προέκυψε από τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας το 1982 και την υπογραφή της αντίστοιχης Διεθνούς Σύμβασης.[1] Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη σύμβαση, ένα παράκτιο κράτος έχει το δικαίωμα να ορίσει μια ζώνη οικονομικού ενδιαφέροντος σε εύρος 200 ναυτικών μιλίων από τη βασική ακτογραμμή, από την οποία μετριέται το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης, είτε αυτή αφορά ηπειρωτικά εδάφη είτε νησιά που συντηρούν από μόνα τους ζωή. Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην περίπτωση της Ελλάδας, γιατί δίνει ισχυρά διεθνή νομικά ερείσματα στα δικαιώματα των νησιών. Με άλλα λόγια η «Διεθνής Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας» (UNCLOS), αποτελεί εξέλιξη των ρυθμίσεων του Διεθνούς Δικαίου για την Αλιεία και παρέχει κυριαρχικά δικαιώματα στα κράτη σε απόσταση 200 μιλίων από τις ακτές τους, όσον αφορά την εξερεύνηση και διαχείριση των φυσικών πηγών (ζώντων και μη), των υδάτων, του βυθού, του υπεδάφους της θάλασσας, καθώς και την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των ρευμάτων και υπερκειμένων της θάλασσας ανέμων, την τοποθέτηση τεχνιτών νησιών, αλλά και την υποχρέωση προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος από τη ρύπανση. Ωστόσο στα πλαίσια της ΑΟΖ δεν υπάρχει πλήρης κυριαρχία και παραμένουν σε ισχύ οι κανόνες που αφορούν τις ανοικτές θάλασσες, όπως η ελεύθερη ναυσιπλοΐα κά.
Μια ενδιαφέρουσα πλευρά της ΑΟΖ αφορά τη σχέση της με την υφαλοκρηπίδα. Τα δικαιώματα ενός κράτους σε αυτήν υπάρχουν αυτοδικαίως (ipso facto) ενώ στην ΑΟΖ μόνο κατόπιν σχετικής διακήρυξης από τη χώρα. Ωστόσο δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κυριαρχικά δικαιώματα ως τη στιγμή της διακήρυξης της. Το δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης φυσικών πόρων στο βυθό και υπέδαφος μιας χώρας, σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, καλύπτεται και από την ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα με εξαίρεση τα δικαιώματα σε υδρογονάνθρακες που κατοχυρώνονται πλήρως και αυτοδικαίως μόνο με την υφαλοκρηπίδα. Μια παράκτια χώρα που δεν έχει ακόμα κηρύξει ΑΟΖ, η εν λόγω περιοχή θεωρείται ανοικτή θάλασσα. Σε περίπτωση που το εύρος της ζώνης των 200 μιλίων επικαλύπτεται από άλλο παράκτιο κράτος, τότε η ΑΟΖ ορίζεται συνήθως (όχι οπωσδήποτε),[2] με βάση την εθιμική αρχή της «μέσης γραμμής», είτε κατόπιν συμφωνίας μεταξύ των χωρών,[3] είτε με παραπομπή της διαφοράς σε διεθνές δικαστήριο. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο παλιός ορισμός της υφαλοκρηπίδας, σύμφωνα με την προηγούμενη διεθνή σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (1958), έθετε ως όριο 200 μέτρα βάθος βυθού, ενώ η ΑΟΖ θέτει 200 μίλια θαλάσσιας επιφάνειας από τη βασική ακτογραμμή της χώρας.
2. Ελλάδα και ΑΟΖ: Αντιφάσεις και προβλήματα
Η Ελλάδα δεν έχει κηρύξει τη δημιουργία ΑΟΖ, παρ’ ότι έχει το δικαίωμα και κανένας δεν μπορεί να το αμφισβητήσει. Ωστόσο η μη ανακήρυξη της λειτουργεί σε βάρος των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Όπως ήδη αναφέραμε, η ΑΟΖ της δίνει τεράστια πλεονεκτήματα διότι υπερκεράζει την υφαλοκρηπίδα στα ελληνικά πελάγη και σύμφωνα με αναλυτές, «επιλύει οριστικά και δια παντός όλα τα διμερή προβλήματα με τη γείτονα Τουρκία».[4] Ωστόσο η Ελλάδα βραδυπόρησε χαρακτηριστικά να «αντιληφθεί» τη σημασία της Διεθνούς Σύμβασης (την επικύρωσε μόλις το 1995) χωρίς ως σήμερα να αξιοποιήσει τα πλεονεκτήματα που της παρέχει η ΑΟΖ. Τα μόνα βήματα που έχει κάνει είναι η υπογραφή προκαταρκτικής συμφωνίας για ορισμό της ΑΟΖ με Αλβανία (2009), η οποία όμως έχει «παγώσει» μετά από την ακυρωτική απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου της. Λέγεται ότι η Τουρκία έκανε παρέμβαση στην Αλβανία με κάποια ανταλλάγματα.[5] Επίσης η Ελλάδα είναι τελευταία σε διαπραγματεύσεις με Λιβύη και Αίγυπτο, με τις οποίες ωστόσο έχουν εμφανιστεί ορισμένες δυσκολίες,[6] εξ’ αιτίας των λαθεμένων χειρισμών κυβερνητικών παραγόντων της χώρας, ενώ με Ιταλία, μετά τη συμφωνία για την υφαλοκρηπίδα, δεν φαίνεται να υπάρχουν ιδιαίτερα πρόβλημα, παρ’ ότι σύμφωνα με δημοσιεύματα, η Ιταλία ζητά μεγαλύτερη ΑΟΖ σε σχέση με την υφαλοκρηπίδα. Από την άλλη αποτελεί λάθος της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας που δεν προχώρησε σε συμφωνία με την Κύπρο για την οριοθέτηση της ΑΟΖ, παρά την πρόσκληση της Κυπριακής Κυβέρνησης. Ο κυριότερος λόγος είναι το έλλειμμα διορατικότητας, καθώς και η πολιτική «ενδοτισμού» στις απαιτήσεις της Τουρκίας, προέκταση των γενικότερων προκλητικών απαιτήσεων στην υφαλοκρηπίδα, τα χωρικά ύδατα των 12 μιλίων και το casus belli, τις «γκρίζες ζώνες» στο Αιγαίο, τις συνεχείς παραβιάσεις του εναέριου και θαλάσσιου χώρου, τις προσπάθειες διεξαγωγής ερευνών στην υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ Καστελόριζου και τέλος στο Κυπριακό. Οι συγκεκριμένες δυσκολίες εντείνονται από τα σοβαρά λάθη και ανεπάρκειες της εξωτερικής πολιτικής των ελληνικών κυβερνήσεων της μεταπολιτευτικής περιόδου, τόσο γενικά στο χειρισμό των ελληνο-τουρκικών σχέσεων, όσο και από το διάχυτο «ευρω-ατλαντισμό» στις επιλογές της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής της χώρας.
Παρ’ ότι η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, δίνει στην Ελλάδα τεράστια πλεονεκτήματα (αναγνωρίζει την ΑΟΖ σε όλα τα κατοικημένα νησιά ξεπερνώντας στην ουσία το σκόπελο της υφαλοκρηπίδας), η Ελλάδα δεν έχει προχωρήσει στην ανακήρυξη της, δίνοντας κύρια προτεραιότητα στη ρύθμιση της υφαλοκρηπίδας. Από την άλλη η Τουρκία με πρόσχημα ότι δεν έχει υπογράψει τη συγκεκριμένη Σύμβαση, απορρίπτει κάθε ιδέα συμφωνίας για την ΑΟΖ με την Ελλάδα. Αντίθετα έχει προχωρήσει σε συμφωνία ρύθμισης της ΑΟΖ με τις άλλες χώρες της Μαύρης Θάλασσας από το 1986 (αρχικά με την πρώην ΕΣΣΔ και αργότερα με Βουλγαρία και Ρουμανία) χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της «μέσης γραμμής», παρ’ ότι δεν είχε υπογράψει τη Διεθνή Σύμβαση για τη Θάλασσα, αποκαλύπτοντας την ασυνέπεια και επιθετικότητα της, κυρίως σε σχέση με Ελλάδα-Κύπρο αρνούμενη να αποδεχτεί την ΑΟΖ.
Οι ανεπάρκειες της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας, εντοπίζονται όπως αναφέρθηκε στην «ελαχιστοποίηση» της διαφοράς με την Τουρκία στο θέμα της υφαλοκρηπίδας (θέμα για το οποίο η Ελλάδα προτείνει προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης), τη στιγμή που κανένα κράτος στον κόσμο δεν έχει προσφύγει μόνο για το θέμα της υφαλοκρηπίδας χωρίς παράλληλα να τίθεται η διάσταση της ΑΟΖ. Από την άλλη ακολουθώντας πολιτική χρόνιου «ενδοτισμού» στις πιέσεις των «συμμάχων» ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-ΕΕ, οι οποίοι σιωπηρά αν όχι ανοικτά ενθαρρύνουν την επιθετικότητα της Τουρκίας, αποστερούν τη χώρα από μια ανεξάρτητη και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική. Ωστόσο τα κυριαρχικά δικαιώματα μιας χώρας στο θαλάσσιο χώρο που την περιβάλλει, μπορούν στις σημερινές συνθήκες να εξασφαλιστούν καλύτερα μέσα από την ΑΟΖ και όχι μέσω υφαλοκρηπίδας. Οι σχετικοί Πίνακες (Ι,ΙΙ), της «εν δυνάμει» ΑΟΖ της χώρας και άλλων χωρών της Μεσογείου είναι πολύ αποκαλυπτικοί. Κατά συνέπεια η εμμονή της εξωτερικής πολιτικής στην «επίλυση» κατά προτεραιότητα της υφαλοκρηπίδας (πέρα από τους «ενδοτισμούς» και τα σχέδια των αμερικανών για συνεκμετάλλευση του Αιγαίου με επιδιαιτησία τους), αναπαράγει χρόνιες εκκρεμότητες και αποτελεί απαράδεκτη υποχώρηση στις πιέσεις των ΗΠΑ και της Τουρκίας. Δυστυχώς η εθελόδουλη και μυωπική στάση των κυβερνήσεων του δικομματισμού, δεν επέτρεψαν την αξιοποίηση, ούτε κι αυτού του «ευρωπαϊκού χαρτιού» της αναγνώρισης από την ΕΕ του Δίκαιου της Θάλασσας και κατά συνέπεια της δυνατότητας ανακήρυξη της ΑΟΖ ως μέλους πλέον της ΕΕ,[7] με την παράλληλη «θεσμική» απαίτηση, στήριξης των επιλογής της έναντι της τουρκικής επιθετικότητα.
Ένα τελευταίο και κρίσιμης σημασίας ζήτημα είναι η αμφισβήτηση από την Τουρκία του δικαιώματος ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας στο Καστελόριζο.[8] Πρόκειται για καθαρή και ευθεία παραβίαση του διεθνούς δικαίου (Συμφωνία Λωζάνης για ελληνικότητα νησιού, καθώς και το Δίκαιο της Θάλασσας για την ΑΟΖ), την οποία η Τουρκία συνοδεύει πάντα με απειλές θερμού επεισοδίου,[9] μη αναγνωρίζοντας ΑΟΖ στο Καστελόριζο, ούτε επίσης δεχόμενη συζήτηση για ΑΟΖ στα νησιά του Αιγαίου.
Πίνακας Ι: Χάρτης οριοθέτησης της ΑΟΖ των χωρών της ευρύτερης
περιοχής Μεσογείου, με βάση το «Δίκαιο της Θάλασσας»
Πίνακας ΙΙ: Χάρτης οριοθέτησης της ΑΟΖ των χωρών της Ανατολικής
Μεσογείου, με βάση το «Δίκαιο της Θάλασσας»
Αντίθετα για την Ελλάδα το θέμα της ΑΟΖ είναι ζωτικής σημασίας, γιατί εκτός από τα κυριαρχικά δικαιώματα εκμετάλλευσης φυσικών πόρων, υπάρχει μέσω της ΑΟΖ Καστελόριζου, σημείο επαφής με την ΑΟΖ Κύπρου, πράγμα που ενοχλεί ιδιαίτερα την Τουρκία, τόσο από οικονομική άποψη, όσο και από πολιτικο-στρατιωτική, όταν μάλιστα συνδέεται με την αντίληψη του «ενιαίου στρατιωτικού δόγματος» Ελλάδας-Κύπρου. Από την άλλη ο ορισμός της ΑΟΖ Τουρκίας με βάση το διεθνές δίκαιο, εκτός από την οικονομική πλευρά, αποδυναμώνει πολιτικο-στρατιωτικά τη θέση της με το Ισραήλ αφού στερεί τη δυνατότητα επαφής με την αντίστοιχη Αιγυπτιακή ΑΟΖ. Να τονίσουμε ότι στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, όπως και στο Αιγαίο, είναι βέβαιο ότι υπάρχουν μεγάλα αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου, πράγμα που ενισχύει την επιθετικότητα της Άγκυρας. Γιαυτό και προσπαθεί με κάθε τρόπο να βάλει «σφήνα» στις προσπάθειες ρύθμισης της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Μεσογειακών χωρών (Αίγυπτο, Λιβύη, Αλβανία), προκειμένου να αποτρέψει την απόκτηση από την Ελλάδα πρόσθετου διαπραγματευτικού πλεονεκτήματος.
Είναι προφανές ότι το θέμα της ΑΟΖ, επηρεάζει άμεσα την εξέλιξη των ελληνοτουρκικών συνομιλιών, που διεξάγονται επί δεκαετίες ανάμεσα στις δύο χώρες, με χαρακτηριστικό γνώρισμα τη συνεχή υποχώρηση εκ μέρους της Ελλάδας στις αξιώσεις της Τουρκίας κάτω από το σύνδρομο του «ενδοτισμού» και «ατλαντισμού» στην εξωτερική της πολιτική της χώρας. Θυμίζουμε ότι με το «πρακτικό της Βιέννης» μεταξύ Καραμανλή-Ντεμιρέλ το 1977 (μετά την κρίση του «Χόρα») πάγωσαν οι έρευνες και η εκμετάλλευση πετρελαίων πέραν των 6 μιλίων από τις ακτές. Με τη «Συμφωνία του Νταβός» μεταξύ Παπανδρέου-Οζάλ το 1988 (μετά την κρίση του «Σισκμίκ») υπήρξε δέσμευση για έρευνες κοιτασμάτων μόνο στην αιγιαλίτιδα ζώνη. Σε συνέχεια με τη «Συμφωνία της Μαδρίτης» μεταξύ Σημίτη-Ντεμιρέλ το 1997 (μετά την κρίση των Ίμια) η Ελλάδα αναγνώρισε την ύπαρξη «ζωτικών συμφερόντων» στη γείτονα, ενώ στη «Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ» στο Ελσίνκι το 1999, στο πλαίσιο της ενεργοποίησης της προ-ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας, η Ελλάδα αποδέχτηκε την ύπαρξη «συνοριακών διαφορών» για διευθέτηση τους.
Αυτή ήταν η πολιτικών των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, που άφησαν στα αζήτητα τη Διεθνή Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και απαξίωσαν διαχρονικά σημαντικά κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας, με τη μη επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια, μη προσφυγή στη Χάγη αλλά διμερής διαπραγματεύσεις, μη διακήρυξη της ΑΟΖ και μη κλείσιμο των κόλπων με ευθείες γραμμές βάσης, μη κατοχύρωση της αρμοδιότητας έρευνας και διάσωσης, εκχώρηση του επιχειρησιακού ελέγχου του Αιγαίου στο ΝΑΤΟ, κά. Έτσι φτάσαμε στη δημιουργία τετελεσμένων, σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας, με αποκορύφωμα τον Ιούλιο 2010 τη διεξαγωγή ωκεανογραφικών ερευνών από το τουρκικό πολεμικό πλοίο «Τσεσμέ» στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, 8 μίλια έξω από τα χωρικά ύδατα των ακτών της Θράκης και βόρεια της Σαμοθράκης.
Κατά συνέπεια οι συζητήσεις που προβλέπονται στα πλαίσια του «Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας» για τη διευθέτηση των διμερών ζητημάτων μεταξύ των δύο χωρών (περιέχονται στο ανακοινωθέν της 15ης Μαΐου 2010 κατά τη συνάντηση Παπανδρέου-Ερντογάν στην Αθήνα), δημιουργεί μεγάλα ερωτηματικά για το περιεχόμενο του. Υπάρχουν διάχυτες ανησυχίες για απαράδεκτες παρασκηνιακές υποχωρήσεις, προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος «συνδιαχείρισης» και «συνεκμετάλλευσης» του Αιγαίου υπό την αιγίδα των πολυεθνικών κολοσσών και πρώτα απ’ όλα των αμερικανικών. Ειδικότερα η αναθέρμανση της διμερούς συνεργασίας γίνεται υπό το φως των αποκαλύψεων, ότι η ελληνική πλευρά έχει αποδεχτεί «δαντελωτά» όρια στην υφαλοκρηπίδα (αλλού με βάση τα 6 μίλια, αλλού τα 8 και αλλού τα 12).[10] Επίσης με αφορμή τις αμφισβητήσεις του δικαιώματος της Κύπρου για έρευνες στην ΑΟΖ της, η Τουρκία προχωρά σε ανοικτή προκλητική αμφισβήτηση της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας Καστελόριζου, στις οποίες η Ελλάδα απαντά πολύ «χαλαρά», δείχνοντας σαν να έχει σχεδόν αποδεχτεί τουλάχιστον de facto, την εγκατάλειψη των κυριαρχικών της δικαιωμάτων στο Καστελόριζο.[11]
Μια νέα διάσταση έχει πάρει το πρόβλημα της ΑΟΖ μετά τη συνεργασία Ελλάδας-Ισραήλ που αναβαθμίστηκε τα τελευταία χρόνια, με αποκορύφωμα την επίσκεψη του ισραηλινού πρωθυπουργού Μπ.Νετανιάζου στην Αθήνα τον Αύγουστο 2010, εγκαινιάζοντας με τον πρωθυπουργό Γ.Παπανδρέου τη λεγόμενη «στρατηγική συμμαχία» των δύο χωρών. Με τη συγκεκριμένη συμμαχία η Ελλάδα μπορεί να εξασφαλίζει ένα αμφίβολο «σύμμαχο», ενώ κινδυνεύει να εμπλακεί στην τουρκο-ισραηλινή αντιπαράθεση για την ηγεμονία τους στην Ανατολική Μεσόγειο και να μετατραπεί σε εργαλείο της εξωτερικής πολιτικής του Ισραήλ, στα πλαίσια της αμερικανικής επιδίωξης για διαμόρφωση μακροπρόθεσμης στρατηγικής συνεργασίας Ελλάδας - Ισραήλ (πολιτικής-οικονομικής-στρατιωτικής).[12] Οι ΗΠΑ για το σκοπό αυτό εντείνουν τις πιέσεις στην Ελλάδα, αξιοποιώντας και το μοχλό του ΔΝΤ, του οποίου η «επίσημη» Ελλάδα επιζητεί δυστυχώς τη στήριξη του. Αυτή η κίνηση μοιραία επιδεινώνει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και δίνει νέα διάσταση στο διάλογο που διεξάγεται τις τελευταίες δεκαετίες μεταξύ των δύο χωρών για την υφαλοκρηπίδα και μπορεί να εκφραστεί με τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίο και στη Θράκη.
Από την άλλη η «στρατηγική συνεργασία» με το Ισραήλ αποδυναμώνει τις διμερείς επαφές και διαπραγματεύσεις για ρύθμιση της ΑΟΖ, ιδιαίτερα με Αίγυπτο και Λιβύη, καθώς την ίδια την Τουρκία, ενώ διευκολύνει τα «ανοίγματα» της τελευταίας στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο. Παράλληλα δίνει ηθική κάλυψη στον επεκτατισμό του Ισραήλ και στην καταπίεση των Παλαιστινίων, αποδυναμώνοντας τις παραδοσιακές σχέσεις φιλίας και συνεργασίας με τις αραβικές χώρες. Παρ’ ότι η Ελλάδα από τη πολιτικο-στρατιωτική προσέγγιση με το Ισραήλ, εξασφαλίζει κάποια ανάσχεση της στρατιωτικής πίεσης της Τουρκίας (το Ισραήλ έχει αναγνωρίσει το δικαίωμα ελληνικής ΑΟΖ στο Καστελόριζο παρά την ατολμία της κυβέρνησης να την ανακοινώσει), σε περίπτωση επαναπροσέγγισης Τουρκίας-Ισραήλ τα αποτελέσματα ίσως είναι σε βάρος της Ελλάδας. Η στρατιωτική προστασία των γεωτρήσεων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, μπορεί να κοστίσουν ακριβά στην Ελλάδα και στην Κύπρο, σε μια περίοδο που η Ελλάδα βρίσκεται σε δεινή οικονομική θέση. Το Ισραήλ από την πλευρά του χρησιμοποιεί την Ελλάδα και την Κύπρο ως «στρατηγικό βάθος» και ως γέφυρα σύνδεσης του με την Ευρώπη.
Μετά τις αυξανόμενες απειλές της Τουρκίας για «θερμό επεισόδιο», ενεργοποιήθηκε το «σύμφωνο στρατιωτικής συμμαχίας» Ελλάδας-Ισραήλ. Το συγκεκριμένο σύμφωνο που υπογράφηκε κατά την επίσκεψη του υπουργού Άμυνας Π.Μπεγλίτη τον τελευταίο μήνα στο Ισραήλ, δεν είναι γνωστό το περιεχόμενο του ούτε στην ελληνική Βουλή, γεγονός απαράδεκτο, προσφιλή όμως στην κυβέρνηση να κρατά μυστικό από τον ελληνικό λαό κρίσιμης σημασίας δεσμεύσεις. Ειδησεογραφικές πληροφορίες αναφέρουν,[13] ότι «Ελλάδα και Ισραήλ ενεργοποίησαν τη στρατιωτική συμφωνία μετά από έγκριση που έλαβαν από τις ΗΠΑ, διότι εκτιμούν ότι οι τουρκικές απειλές είναι αληθινές και αξιόπιστες». Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, προβλέπεται η χρήση ελληνικών βάσεων από αεροπορικές και ναυτικές δυνάμεις του Ισραήλ, για την ανάληψη αν χρειαστεί πολεμικής δράσης. Επίσης με απόφαση του ΚΥΣΕΑ εγκρίθηκε (15.9.11) η προμήθεια 400 συλλογών κατευθυνόμενων βομβών SPICE-1000 και 2000, συνολικής αξίας 110-120 εκατ.€, καθώς και η αγορά πυρομαχικών από Ολλανδία για άρματα μάχης Leopard, καθώς επίσης η προμήθεια 3.000 βλημάτων από τις ΗΠΑ.[14] Είναι φανερό ότι η «στρατηγική συμφωνία» με το Ισραήλ αρχίζει να φέρνει «καρπούς», μαζί και νέες περιπέτειες για τον ελληνικό λαό.
Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα παρ’ ότι αποδέχονται γενικά την ιδέα ανάπτυξης των σχέσεων με το Ισραήλ όπως με όλες τις χώρες, υπάρχει ουσιαστική διαφορά κυρίως από τα κόμματα της Αριστεράς, για την έκταση και το χαρακτήρα της συνεργασίας μαζί του. Το ΚΚΕ τάσσεται κατά της στρατιωτικής συνεργασίας Ελλάδας-Ισραήλ, καταδικάζει τις δολοφονικές επιθέσεις στη λωρίδα της Γάζας και απαιτεί την αναγνώριση του δικαιώματος Παλαιστινιακού κράτους. Ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ έχει εκφράσει επιφυλάξεις για τη θεαματική στροφή στην εξωτερική πολιτική και τη ανάπτυξη σχέσεων με το Ισραήλ, η οποία χωρίς να διασφαλίζει τα συμφέροντα της χώρας με την Τουρκία, υπάρχει κίνδυνος να βλάψει τις σχέσεις με τις αραβικές χώρες και απειλεί να μετατρέψει την Ελλάδα σε υποστηρικτή των γεωπολιτικών και επιθετικών σχεδίων του Ισραήλ.
Εκτός από τα καθαρά θέματα εξωτερικής πολιτικής, σοβαρά προβλήματα έχει δημιουργήσει στη χώρα και η αλλοπρόσαλλη ενεργειακή πολιτική των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, ιδιαίτερα στην έρευνα και αξιοποίηση εγχώριων υδρογονανθράκων, που με δραματικό τρόπο συνειδητοποιούνται τελευταία με αφορμή την ΑΟΖ. Οι αποσπασματικές έρευνες για πετρέλαιο και φυσικό αέριο που πραγματοποιήθηκαν την περασμένη δεκαετία σε διάφορες περιοχές της χώρας από τη ΔΕΠ-ΕΚΥ, σε συνεργασία με ξένες κοινοπραξίες (Triton και Enterprise), δεν δόθηκε συνέχεια, ούτε ποτέ ενημερώθηκε η Βουλή, ενώ μετά την ιδιωτικοποίηση της (στα πλαίσια ιδιωτικοποίησης των ΕΛΠΕ), εγκαταλείφθηκαν εντελώς. Από την άλλη η ακύρωση της ενεργειακής συνεργασίας με τη Ρωσία («πάγωμα» του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη), αναβάθμισε ντε φάκτο το ρόλο της Τουρκίας στους «ενεργειακούς δρόμους» μεταφοράς ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία προς την Ευρώπη. Η όψιμη εξαγγελία της κυβέρνησης για δημιουργία νέου φορέα έρευνας και αξιοποίησης υδρογονανθράκων (Επιτροπή Διαχείρισης Υδρογονανθράκων-ΕΔΕΥ ΑΕ), καθώς τα σχέδια έναρξης ερευνών στη Δυτική Ελλάδα και Νότια Κρήτη, δείχνει τα χρόνια «ελλείμματα» πολιτικής στον ενεργειακό τομέα και το «καθυστερημένο» ενδιαφέρον για την ΑΟΖ και την αξιοποίηση των ενεργειακών πόρων της χώρας.
Ωστόσο υπάρχουν μεγάλες αντιφάσεις στην κυβερνητική πολιτική και απουσιάζει συγκροτημένη στρατηγική αξιοποίησης τους, καθώς και αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει η ΑΟΖ. Η κυβέρνηση μέσω του υπουργού Άμυνας Πάνου Μπεγλίτη, με αφορμή την επίσκεψη του στο Ισραήλ, δήλωσε ότι «η Ελλάδα θα διασφαλίσει σε απόλυτο βαθμό τα κυριαρχικά δικαιώματα που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και τις Διεθνείς Συνθήκες σε σχέση με την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ».[15] Η ΝΔ μέσω του υπευθύνου Εξωτερικών Υποθέσεων Πάνου Παναγιωτόπουλου, ζήτησε την άμεση ανακήρυξη της ΑΟΖ από την κυβέρνηση και σύγκλιση του Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής για συζήτηση των εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Το ΛΑΟΣ έχει ταχτεί υπέρ της άμεσης ανακήρυξη της ΑΟΖ τονίζοντας ότι η ανακήρυξη των ζωνών αποτελούν μονομερές δικαίωμα, ενώ η οριοθέτηση απαιτεί διμερή συνεργασία.
Το ΚΚΕ με επίκαιρη ερώτηση αρχές του χρόνου, ζήτησε από την κυβέρνηση ουσιαστική ενημέρωση: α) για τα αποτελέσματα των συνομιλιών της με την Τουρκία σε ότι αφορά την υφαλοκρηπίδα και τα άλλα θέματα που αφορούν το Αιγαίο, β) αν μπορούν να αφεθούν κρίσιμα κυριαρχικά δικαιώματα στην κρίση του Δικαστηρίου της Χάγης και σε πια βάση θα διαμορφωθεί το συνυποσχετικό της παραπομπής τους σε αυτό και γ) γιατί η κυβέρνηση δεν προχωρά στον ορισμό της ελληνικής ΑΟΖ και ποια προβλήματα υπάρχουν με το Καστελόριζο.[16] Τέλος ο ΣΥΝ με ανακοίνωση του ζήτησε ενημέρωση της Βουλής για τις ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις στο Αιγαίο, καθώς και σύγκλιση του Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής. Μέχρι στιγμής δεν έχει πάρει επίσημη θέση για το θέμα της ΑΟΖ. Στο θέμα της υφαλοκρηπίδας θεωρεί ότι πρέπει να διευθετηθεί με βάση τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και την από κοινού προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
3. Κύπρος και ΑΟΖ: Πρωτοβουλίες και ρίσκα
Η Κυπριακή Δημοκρατία την τελευταία δεκαετία πήρε σειρά από πρωτοβουλίες, παρά το μικρό βάρος της ως κρατική οντότητα, που καλό θα ήταν να προβληματίσει την Ελλάδα. Το 1998 προχώρησε στην ανακήρυξη ΑΟΖ γύρω από την Κύπρο (ελληνο-κυπριακή περιοχή) και στη συνέχεια σε συμφωνία με τις παράκτιες χώρες, Αίγυπτο (2003), Λίβανο (2007), Ισραήλ (2008). Επίσης προχώρησε σε διεθνή διαγωνισμό για την παροχή τεχνογνωσίας για διεξαγωγή έρευνας υδρογονανθράκων,[17] στην οποία τελικά ανταποκρίθηκε η αμερικανική εταιρία «Nomble Energy».[18] Σε συνέχεια οριοθέτησε την ΑΟΖ με το Ισραήλ συμφωνώντας να διαμοιραστούν ισομερώς στη βάση της «μέσης γραμμής» τα 250 χιλ. (155 μίλια) τη θαλάσσια περιοχή που τους χωρίζει. Κανένα σημείο της ΑΟΖ («οικόπεδα») που η Κύπρος προγραμματίζει έρευνες δεν εμπίπτει στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας ή στα ανοικτά της θάλασσας που διαχειρίζονται οι Τουρκοκύπριοι, μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας. Επίσης η κυπριακή κυβέρνηση αποδέχτηκε πρόταση συνεργασίας της ισραηλινής εταιρίας Delek[19] με την αμερικάνικη «Nomble Energy» για κοινή διεξαγωγή έρευνας (ως την 1η Οκτώβρη ’11) στο κοίτασμα «Αφροδίτη» (οικόπεδο 12 της κυπριακής ΑΟΖ) που συνορεύει με το κοίτασμα «Λεβιάθαν» της ισραηλινής ΑΟΖ. Πρόκειται σύμφωνα με εκτιμήσεις, για αποθέματα φυσικού αερίου που ανέρχονται σε 300 δισεκ.κυβικά μέτρα, συνολικής αξίας με σημερινές τιμές έως και 80 δις δολάρια.[20]
Η κυβέρνηση της Τουρκίας αντιτάχθηκε από την αρχή στις ενέργειες της κυπριακής κυβέρνησης (ελληνο-κυπριακής διοίκησης όπως συνηθίζει να την αποκαλεί), με το πρόσχημα ό,τι εισάγει διεθνείς συμφωνίες χωρίς τη συγκατάθεση των τουρκοκυπρίων, ότι η τουρκοκυπριακή κοινότητα θα πρέπει να μοιραστεί τα έσοδα από τους φυσικούς πόρους της Κύπρου και ό,τι η όποια οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις χώρες, δηλαδή και την Τουρκία, χωρίς η τελευταία να γειτνιάζει με θαλάσσια «οικόπεδα» και χωρίς να έχει υπογράψει διεθνείς συνθήκες. Όσον αφορά την Κυπριακή Δημοκρατία, είναι αναγνωρισμένη ως τέτοια διεθνώς για ολόκληρη την επικράτεια της μεγαλονήσου και εντάχθηκε ως τέτοια στην ΕΕ, παρ’ όλο που ανεστάλη η εφαρμογή του «κεκτημένου» στο κατεχόμενο τμήμα της.
Ο τούρκος υπουργός επί Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Μπαγίς, απείλησε εμμέσως ακόμα και με πολεμική σύρραξη, αν η Κύπρος ξεκινήσει έρευνες στο οικόπεδο 12 της ΑΟΖ. Η Ελλάδα δήλωσε στήριξη των ερευνών της Κύπρου και ό,τι οι όποιες πολεμικές ενέργειες σε βάρος της θα είναι πολεμικές ενέργειες σε βάρος της Ελλάδας.[21] Επίσης κατά την επίσκεψη του υπουργού άμυνας Κύπρου Δ.Ηλιάδη στην Αθήνα (18.9.11), ο έλληνας υπουργός άμυνας Π.Μπεγλίτης δήλωσε ότι η «πολιτική της Ελλάδας και της Κύπρου είναι πολιτική που εδράζεται στη διεθνή νομιμότητα, στους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και στις διεθνείς συνθήκες».[22] Παρ’ όλα αυτά η Τουρκία απείλησε ότι σε περίπτωση που πραγματοποιηθούν έρευνες, θα προχωρήσει σε καθορισμό ΑΟΖ με το «ψευτοκράτος» της Βόρειας Κύπρου και σε έρευνες για αναζήτηση φυσικού αερίου. Κατηγόρησε μάλιστα το «ελληνο-κυπριακό κράτος» ότι δεν έχει δικαίωμα να εκμεταλλεύεται μονομερώς πλουτοπαραγωγικούς πόρους που ανήκουν σε όλους του κύπριους. Η απάντηση ήλθε από την πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Δ.Χριστόφια, ότι «στα πλαίσια της ενωμένης Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Κύπρου» (όταν προκύψει) «η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων θα είναι σε όφελος και των δύο κοινοτήτων».[23]
Από την άλλη ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Νταβούτογλου, με δηλώσεις του «εγκάλεσε» την ΕΕ να μην «επιτρέπει» στην Κύπρο να ασκήσει καθήκοντα προεδρεύουσας χώρας στο δεύτερο εξάμηνο του 2012.[24] Απείλησε μάλιστα ότι σε μια τέτοια περίπτωση «η χώρα του θα παγώσει τις σχέσεις του με την ΕΕ». Η ΕΕ αντί να αποκρούσει τις απαράδεκτες απαιτήσεις της Τουρκίας, έβαλε στην ουσία «πλάτη» στους εκβιασμούς του Νταβούτογλου, καλώντας τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων να έχουν ολοκληρώσει τις συνομιλίες τους πριν τον Οκτώβριο 2011.[25] Όλα αυτά είναι ενδεικτικά της συνολικής πολιτικής συμπεριφοράς της Άγκυρας, όχι μόνο απέναντι στην Κύπρο, αλλά στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες όπως θα δούμε σε συνέχεια της περιοχής Ανατολικής Μεσογείου. Μετά από την κριτική που ασκήθηκε από ελληνικής πλευράς,[26] η ΕΕ σε νεότερη δήλωση της μέσω του υπεύθυνου για τα ζητήματα Διεύρυνσης, Στέφαν Φούλε, διαμήνυσε στην Τουρκία «να απέχει από κάθε απειλή, αφορμές ρήξης ή δράση που θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τις σχέσεις καλής γειτονίας και την ειρηνική διευθέτηση συνοριακών διαφορών».[27]
Από την πλευρά τους οι ΗΠΑ δεν συμφωνούν με τις ενέργειες της Τουρκίας. Ο αμερικανός πρεσβευτής στην Άγκυρα όσο και το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, με σχετική ανακοίνωση του επισημαίνουν ότι, «οι ΗΠΑ γνωρίζουν τις απόψεις της Τουρκίας και στηρίζουν τις προσπάθειες των δύο πλευρών στην Κύπρο για λύση του Κυπριακού, αλλά δεν πρόκειται να πιέσουν την εταιρία Noble Energy να σταματήσει τις έρευνες για φυσικό αέριο στην περιοχή της Κύπρου, γιατί δεν συνηθίζουν να κάνουν ανάλογες κινήσεις».[28] Τη στάση αυτή επικρότησε η κυπριακή κυβέρνηση της Κύπρου και τα πολιτικά κόμματα. Επίσης οι ΗΠΑ έχουν τοποθετηθεί κατά των τουρκικών απειλών, υπογραμμίζοντας πως είναι δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας να κάνει εξορύξεις εντός της ΑΟΖ, ενώ η Ρωσία παρενέβη θετικά υπέρ των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας,[29] καλώντας την Άγκυρα να μη συνδέει τις εξορύξεις της Κύπρου με την πρόοδο των συνομιλιών για το Κυπριακό.[30]
Η Κύπρος έχει επεκτείνει τη συνεργασία της με το Ισραήλ στον τομέα της Έρευνας και διάσωσης, που συνδέεται άμεσα με τα κυριαρχικά δικαιώματα της και αφορά τη θαλάσσια περιοχή που καλύπτει το FIR της. Η συγκεκριμένη συνεργασία, σύμφωνα την κυπριακή διπλωματία, επιδιώκει να καλύψει ένα κενό της Κυπριακής Δημοκρατίας σε μέσα «Έρευνας και διάσωσης», γεγονός που δημιουργεί κινδύνους σε περίπτωση ατυχήματος, να καλυφθεί από τα σωστικά μέσα της Τουρκοκυπριακής πλευράς ή την ίδια την Τουρκία, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, για τη δημιουργία τετελεσμένων. Ωστόσο θα ήταν λάθος της Κύπρου να πολιτεύεται με τις «πλάτες» του Ισραήλ, διότι σε περίπτωση επαναπροσέγγισης Τουρκίας-Ισραήλ, οι εξελίξεις μπορεί να είναι σε βάρος της. Είναι προφανές ότι το θέμα της ΑΟΖ και οι έρευνες φυσικού αερίου, επηρεάζουν το θέμα των συνομιλιών για την επίλυση του Κυπριακού.
Εκτός από την Τουρκία ανάλογη σύνδεση κάνουν και οι Τουρκοκύπριοι με υποδείξεις της Άγκυρας, θέτοντας το θέμα διλημματικά: «είτε λύση, είτε γεώτρηση», θετοντας εμπόδια στις διαπραγματεύσεις. Να σημειώσουμε ότι το πρόγραμμα των συνομιλιών μεταξύ των δύο πλευρών, προβλέπει μια προτελευταία συνάντηση στις 21 Οκτώβρη ‘11 μεταξύ Χριστόφια-Ερόγλου και τελευταία συνάντηση στις 30 Οκτώβρη ’11, με συμμετοχή του γγ. του ΟΗΕ. Κατά συνέπεια είναι πιθανόν ο ΟΗΕ, να εισηγηθεί στην κυπριακή κυβέρνηση αναβολή των ερευνών για να μη «μπλοκαρισθεί» το θέμα των συνομιλιών. Γιαυτό και η κυπριακή πλευρά επιταχύνει τη διεξαγωγή των ερευνών πριν από την 1ην Οκτώβρη ’11. Ωστόσο δεν είναι σίγουρο ότι κι αυτές οι ημερομηνίες είναι τελικές και ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά δεν θα φέρει νέα προσκόμματα, δεδομένου ότι το θέμα των ερευνών αποτελεί κρίσιμο ζήτημα για την Τουρκία.
4. Τουρκία και ΑΟΖ: Οικονομικές και γεωπολιτικές επιδιώξεις
Στις συζητήσεις για την υφαλοκρηπίδα με την Ελλάδα, η Τουρκία απορρίπτει κάθε ιδέα συζήτησης για την ΑΟΖ. Η αναγνώριση ΑΟΖ στα νησιά του Αιγαίου και στο Καστελόριζο, περιορίζει την ΑΟΖ της Τουρκίας τόσο στο Αιγαίο όσο και στη Μεσόγειο και κάτι τέτοιο το θεωρεί απαράδεκτο. Στρατηγική της επιδίωξη είναι να καταστεί βασική χώρα διέλευσης των ενεργειακών πόρων από την Ασία και Μέση Ανατολή στην Ευρώπη[31] και η ίδια να γίνει ενεργειακή δύναμη.[32] Γιαυτό εκτός από την αμφισβήτηση των δεδομένων της Διεθνούς Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας για την ΑΟΖ, αμφισβητεί επίσης και τη στρατηγική παρουσία του Ισραήλ στην περιοχή. Η στάση της είναι πολιτική περιφερειακής ιμπεριαλιστικής δύναμης που δείχνει τάσεις μερικής αυτονόμησης από την ηγεμονία των ΗΠΑ[33] και προσπαθεί κάνει αισθητή την παρουσία της στην Ανατολική Μεσόγειο με πολιτικούς, διπλωματικούς και στρατιωτικούς όρους.[34] Τελευταία έχει κάνει ανοίγματα στις αραβικές χώρες, ποντάροντας στο ομόθρησκο των λαών και επιδιώκοντας να αποκτήσει «συμμάχους» (Αίγυπτο, Λίβανο, Λιβύη, Τυνησία).
Η Άγκυρα θεωρεί το Τελ-Αβίβ βασικό εμπόδιο στις στρατηγικές της επιδιώξεις, πολύ περισσότερο που τελευταία συνεργάζεται με Λευκωσία και Αθήνα για την ΑΟΖ, αλλά και σε οικονομικά, στρατιωτικά θέματα. Η αντίθεση της με το Ισραήλ έχει «βάθος χρόνου» τουλάχιστον πενταετίας. Η Άγκυρα αξιοποιώντας τις προκλητικές ενέργειες του Ισραήλ σε βάρος των Παλαιστινίων (βομβαρδισμοί και εισβολή στη Γάζα, επεισόδιο Ερντογάν-Πέρες στο Νταβός,[35] βύθιση πλοιαρίου «Μαβί Μαρμαρά», ναυτικός αποκλεισμός Γάζας, κά), επιδιώκει να αποδυναμώσει τη θέση του προβάλλοντας ως υπερασπιστής της διεθνούς νομιμότητας. Σκληρύνει συνειδητά τη στάση προς το Ισραήλ με αφορμή τη βύθιση του πλοιαρίου «Mavi Marmara» και το θάνατο εννέα τούρκων ακτιβιστών στην προσπάθεια άρσης του αποκλεισμού της Γάζας. Οι πρόσφατες δηλώσεις του Ερτογάν στο «Al Jazeera» (9.9.11), ότι δεν θα επιτρέψει στο Ισραήλ να εκμεταλλευτεί μονομερώς τους πόρους της περιοχής, ότι η Τουρκία έχει πάρει τα μέτρα της να τις σταματήσει, ότι η Ανατολική Μεσόγειος δεν είναι ξένη για τα πολεμικά μας, κά,[36] δείχνει καθαρά τις γεωπολιτικές της επιδιώξεις.
Σχετικά ε το επεισόδιο της Γάζας, η Τουρκία έθεσε τρεις όρους στο Ισραήλ. Να ζητήσει συγνώμη για την εισβολή των ισραηλινών κομάντος στο πλοίο «Μαβί Μαρμαρά» και το θάνατο των τούρκων ακτιβιστών, να καταβάλει αποζημιώσεις στα θύματα και για τις ζημιές και να άρει τον αποκλεισμό της Γάζας.[37] Η απάντηση των ισραηλινών αξιωματούχων κινήθηκε σε χαμηλούς τόνους. Παρ’ ότι δεν ζήτησαν συγνώμη για τη βύθιση του πλοιαρίου, θεωρούν ότι το θέμα πρέπει να ξεχαστεί. Κατά τον υπουργό άμυνας Έχνουντ Μπάρκακ, η υπόθεση είναι «χυμένο γάλα», εννοώντας «ό,τι έγινε, έγινε». Σε ανάλογο πνεύμα κινήθηκε σε πρόσφατες δηλώσεις του και ο ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου. Η άρνηση του Ισραήλ να ζητήσει συγνώμη οδήγησε την Τουρκία σε υποβάθμιση των διπλωματικών σχέσεων, απέλασε τον ισραηλινό πρέσβη και ανέστειλε όλες τις στρατιωτικές συμφωνίες. Οι ΗΠΑ μέσω της εκπροσώπου του Στέϊτ Ντιπάρτμεντ, Βικτόριας Νούλαντ, ζήτησε από τις δύο χώρες «αυτοσυγκράτηση» και ότι μια καλή συνεργασία μεταξύ τους είναι προς το συμφέρον και των δύο. Από την πλευρά του το ΝΑΤΟ μέσω του γ.γ. Άντερς Φόγκ Ράσμουσεν, δήλωσε ότι η κρίση μεταξύ Τουρκίας-Ισραήλ είναι διμερές θέμα, στο οποίο η Συμμαχία δεν θα παρέμβει.!
Ωστόσο η κατάσταση δε φαίνεται να εξομαλύνεται. Ο Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε, εκτός από το ταξίδι του στην Αίγυπτο, θα κάνει επίσκεψη Λιβύη και Τυνησία, ενώ το ταξίδι στη Λωρίδα της Γάζας που αρχικά είχε ανακοινωθεί, δεν θα πραγματοποιηθεί προς το παρόν. Οι δηλώσεις Ερντογάν ότι θα στηρίξει τις προσπάθειες αναγνώρισης του Παλαιστινιακού κράτους στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, το Σεπτέμβρη ’11, αποτελεί πίεση στο Ισραήλ, γεγονός που ώθησε τη Χίλαρι Κλίντον να κάνει παρέμβαση προς τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς, να μην επιμείνει στην αναγνώριση ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους από τον ΟΗΕ.[38] Σε απάντηση των ενεργειών της Άγκυρας, το Τελ-Αβίβ δήλωσε ότι θα στηρίξει τον αγώνα των Κούρδων στην Τουρκία και ειδικότερα του κινήματος του ΡΚΚ για τη δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους.!
Η Τουρκία προβάλλει ως υπερασπιστής του αραβικού-μουσουλμανικού κόσμου, προκειμένου να διαπραγματευθεί καλύτερα τη θέση της στην ενεργειακή «πίτα» της περιοχής. Υποστηρίζει ενεργά τις δυνάμεις του λεγόμενου «ήπιου Ισλάμ», που προσπαθούν να καλλιεργήσουν οι «Αδελφοί Μουσουλμάνοι» σε μια σειρά χώρες, ιδιαίτερα στην Αίγυπτο και Τυνησία. Η Τουρκία ωστόσο χρησιμοποιεί «διπλή γλώσσα» στο θέμα του σεβασμού του διεθνούς δικαίου. Εκεί που τη συμφέρει το επικαλείται (ελεύθερη ναυσιπλοΐα), εκεί που δεν τη συμφέρει το αγνοεί ή το παραβιάζει (Δίκαιο για τη Θάλασσα, κά). Οι επιθετικές δηλώσεις της Τουρκίας ανεξάρτητα από την υλοποίηση τους, επιδιώκουν μεταξύ άλλων να αποθαρρύνουν τις εταιρίες ερευνών και εκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων, αυξάνοντας τα ρίσκα της επένδυσης από πιθανές πολεμικές ενέργειες. Σε κάθε περίπτωση δεν θέλει να μείνει έξω από την αξιοποίηση των ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου.
5. ΑΟΖ και στρατηγικές επιδιώξεις του Ισραήλ
Είναι γνωστή η πολιτική του Ισραήλ απέναντι στους Παλαιστίνιους και στον αραβικό κόσμο. Η προσπάθεια του για ανάπτυξη συνεργασίας με την Ελλάδα-Κύπρο τα τελευταία χρόνια, έχει στρατηγικό χαρακτήρα. Εκτός από την προσπάθεια εξόδου από τη διεθνή απομόνωση, επιδιώκει να αποκτήσει σταθερή γέφυρα σύνδεσης με την Ευρώπη, όχι μόνο οικονομική, αλλά και γεωπολιτική, ιδιαίτερα στον ενεργειακό τομέα, αποδυναμώνοντας τις επιδιώξεις της Τουρκίας. Αυτό διευκολύνεται από τη στάση των ΗΠΑ που στηρίζουν την αμερικάνικη εταιρία Nomble Energy και την ισραηλινή Delekστην έρευνα και εκμετάλλευση των αποθεμάτων φυσικού αερίου της Κύπρου. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Ισραήλ έχει αναγνωρίσει τα δικαιώματα της ελληνικής ΑΟΖ στην περιοχή του Καστελόριζου, παρά την ατολμία της ελληνικής κυβέρνησης να προχωρήσει σε σχετική ανακοίνωση. Επίσης η ανάπτυξη στρατιωτικής συνεργασίας με την Ελλάδα, φέρνει πιο κοντά το Τελ-Αβίβ με την Ατλαντική Συμμαχία (ΝΑΤΟ). Τέλος οι ΗΠΑ ενθαρρύνουν και στηρίζουν τη «στρατηγική» προσέγγιση Ελλάδας-Ισραήλ, για διατήρηση και ενίσχυση των θέσεων τους στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Το Ισραήλ έχει αναγνωρίσει την ΑΟΖ της Κύπρου και Ελλάδας για το Καστελόριζο, ενώ έχει αναγνωρίσει μονομερώς την ΑΟΖ της σε σχέση με το Λίβανο (εγείρει αντιρρήσεις για τον τρόπο ρύθμισης της από το Ισραήλ)[39] και φιλοδοξεί να αναβαθμίσει το ρόλο του στη διακίνηση των ενεργειακών πόρων της περιοχής προς τη Δύση.[40] Επίσης έχει προχωρήσει σε γεωτρήσεις στις μη αμφισβητούμενες περιοχές της δικής του ΑΟΖ, για την αξιοποίηση των κοιτασμάτων «Ταμάρ», «Νταλίτ» και «Μαρίβ», πέρα από το τεράστιο κοίτασμα «Λεβιάθαν» που συνορεύει με την ΑΟΖ Κύπρου και περιέχει 450 δισεκ.κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, το οποίο μπορεί να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες σχεδόν ολόκληρης της Ευρώπης.[41]
6. ΑΟΖ και χώρες Μεσογείου
Στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου στο θέμα της ΑΟΖ, εκτός από Ελλάδα, Κύπρο και Τουρκία, εμπλέκονται και άλλες χώρες που έχουν ζωτικά συμφέροντα στην περιοχή (Συρία, Λίβανος, Παλαιστίνη και Αίγυπτος). Δεν θα εξετάσουμε αναλυτικά τις ιδιαίτερες επιδιώξεις των χωρών αλλά θα τονίσουμε και πάλι τις προσπάθειες της Τουρκίας να προσεταιρισθεί όλες τις χώρες με μέτωπο κατά της Ελλάδας-Κύπρου, καθώς και του Ισραήλ. Είναι φανερό ότι οι συντελούμενες πολιτικές ανακατατάξεις στις συγκεκριμένες χώρες διαμορφώνουν νέα δεδομένα στις γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις της περιοχής. Ειδικότερα η απόφαση του προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούτ Αμπάς, να καταθέσει μετά την ομιλίας του στην 23ην Σεπτέμβρη ‘11 στη Γ.Σ. των Ηνωμένων Εθνών, επίσημο αίτημα προς το γγ. του ΟΗΕ για αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης, δημιουργεί νέα δεδομένα.
Η ανακήρυξη Παλαιστινιακού κράτους έγινε το 1988 από τους παλαιστινίους και ως τώρα το έχουν αναγνωρίσει πάνω από 123 χώρες. Ωστόσο για να γίνει κανονικό μέλος του ΟΗΕ θα πρέπει να τύχει κατ’ αρχήν της θετικής γνώμης του 15μελούς Συμβουλίου Ασφαλείας και σε συνέχεια να ψηφιστεί από τα 2/3 (129 χώρεhtς) των κρατών-μελών του Οργανισμού.[42] Ως τώρα οι Παλαιστίνιοι έχουν καθεστώς παρατηρητή χωρίς δικαίωμα ψήφου. Θεωρείται βέβαιο ότι οι ΗΠΑ θα ασκήσουν βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας, κάτι που θα ήθελαν να αποφύγουν για ευνόητους λόγους, γιαυτό και προσπάθησαν να μεταπείσουν τον πρόεδρο Μ.Αμπάς να μη θέσει θέμα αναγνώρισης.
Η επίσημη αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης, πέραν των άλλων προβλημάτων που δημιουργεί στο Ισραήλ, θα προκύψει θέμα με την ΑΟΖ της Λωρίδα της Γάζας, η οποία «λογικά» θα αγγίξει και την ΑΟΖ της Κύπρου, περιπλέκοντας τις σχέσεις Τουρκίας και Ισραήλ. Από την άλλη το αίτημα αναγνώρισης του κράτους της Παλαιστίνης, βάζει «δύσκολα» στην εξωτερική πολιτική της Ελλάδας. Η μη υποστήριξη του αιτήματος των Παλαιστινίων θα αποδυναμώσει ηθικά, πολιτικά, διπλωματικά, τη θέση της Ελλάδας. Επίσης η ένταση των σχέσεων Αιγύπτου-Ισραήλ, με αφορμή το συνοριακό επεισόδιο και τις επιθέσεις στην πρεσβεία του Ισραήλ στο Κάϊρο, έχουν επιδεινώσει τις μεταξύ τους σχέσεις. Από αυτήν την άποψη η «στρατηγική συνεργασία» Ελλάδας-Ισραήλ είναι «καυτή πατάτα» στα χέρια της Ελλάδας, διότι περιπλέκει τις σχέσεις με τις αραβικές χώρες, ενώ δεν διευκολύνει τη ρύθμιση της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας-Αιγύπτου κατά τρόπο που θα ενισχύει το κυριαρχικά της δικαιώματα. Κάτι ανάλογο σε μικρότερη ίσως κλίμακα, ισχύει και με τη Λιβύη.
7. Εναλλακτική πολιτική
Η Ελλάδα χρειάζεται ανεξάρτητη και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική για μια νέα Μεσόγειο, νέα Βαλκάνια, νέα Ευρώπη. Ο περιορισμός των διαφορών με την Τουρκία αποκλειστικά στη νομική αποσαφήνιση του θέματος της υφαλοκρηπίδας, υποβαθμίζει τη σημασία της ΑΟΖ. Η Ελλάδα άμεσα χρειάζεται να ανακηρύξει μονομερώς την ΑΟΖ και να καταθέσει στον ΟΗΕ τα όρια της με βάση το εθιμικό δίκαιο της θάλασσας, στα πλαίσια του Διεθνούς Δικαίου για τη Θάλασσα, δηλαδή με βάση τον κανόνα της «μέσης γραμμής», βάζοντας τέλος στις τουρκικές αμφισβητήσεις. Σε συνέχεια να ανακοινώσει ότι θα διεξαγάγει συνομιλίες με όσο κράτη έχουν σύνορα με την ΑΟΖ, για τη ρύθμιση πιθανών διαφορών εντός λογικού χρονικού διαστήματος, ενώ σε περίπτωση αδιεξόδου η οριστική ρύθμιση να γίνει με προσφυγή σε διεθνή διαιτησία.
Η προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, δεν αποτελεί την καλύτερη επιλογή, διότι εκτός από την υπογραφή «συνυποσχετικού» με την Τουρκία (δηλαδή αποδοχή της δικαιοδοσίας του δικαστηρίου και την αποδοχή της απόφασης του), προϋποθέτει και τον καθορισμό της βάσης εκκίνησης των χωρικών υδάτων (6, 8, 10 ή 12 μίλια), καθώς και τις ευθείες γραμμές βάσης με τις οποίες μπορεί να κλείνουν οι κόλποι. Παρ’ ότι η Τουρκία δεν θα δεχτεί να κινηθεί με βάση το διεθνές δίκαιο, δεν υπάρχει άλλος δρόμος επίλυσης των διαφορών. Με βάση το διεθνές δίκαιο, ο χρόνος δουλεύει με το μέρος της Ελλάδας, δεδομένου ότι η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, υιοθετείται βαθμιαία από όλες τις χώρες, ενώ οι επί μέρους ρυθμίσεις μεταξύ χωρών κινούνται σε αυτό το πλαίσιο. Η αναγνώριση από την ΕΕ της ΑΟΖ της Κύπρου, διευκολύνει την Ελλάδα διότι δημιουργεί νέα «θεσμικά» δεδομένα στις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία. Η Ελλάδα ως μέλος της ΕΕ έχει επιπρόσθετο δικαίωμα δημιουργίας ΑΟΖ και θα πρέπει να καλέσει την ΕΕ να στηρίξει το δικαίωμα της, αξιοποιώντας μεταξύ άλλων και τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία. Χρειάζεται παράλληλα να ακολουθήσει μια ενεργητική, ανεξάρτητη και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, με σχεδιασμό, αποφασιστικότητα και αποτελεσματικότητα χειρισμών, για την υπεράσπιση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων.
Από την άλλη οι σχέσεις Ελλάδας-Ισραήλ, προσομοιάζουν με την κατάσταση «χορεύοντας με τους λύκους». Μπορεί η συμμαχία με το Ισραήλ να λειτουργία ως ένα βαθμό ως αντίβαρο στην πίεση της Τουρκίας και να διευκολύνει την οικονομική συνεργασία μαζί του, από την άλλη δημιουργεί κινδύνους «δορυφοροποίησης» της Ελλάδας και μετατροπής της σε εργαλείο της εξωτερικής πολιτικής του Ισραήλ. Η δήλωση του έλληνα υπουργού άμυνας Πάνου Μπεγλίτη κατά την επίσκεψη του στο Ισραήλ, ότι «είμαστε εταίροι και μπορούμε να γίνουμε στρατηγικοί εταίροι» εμπεριέχει αυτόν τον κίνδυνο. Από την άλλη η ανάπτυξη τέτοιων σχέσεων θα δυσκολέψει τις σχέσεις με τον αραβικό κόσμο. Παρά τις δηλώσεις του υπουργού ότι «οι σχέσεις με το Ισραήλ δεν είναι ανταγωνιστικές προς τις αραβικές χώρες», δεν είναι αρκετό να αποτραπούν φυγόκεντρες τάσεις. Γενικά η Ελλάδα θα διέπραττε λάθος να στηρίξει την ενεργειακή της πολιτική και γενικότερα την εξωτερική πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο, στη πολιτικό-στρατιωτική παρουσία του Ισραήλ, να υποβαθμίσει τις σχέσεις με την Άγκυρα ή να πάρει άμεσα ή έμμεσα το μέρος του Ισραήλ στη μεταξύ τους ρήξη. Η κυβέρνηση πρέπει να φέρει στη Βουλή τις στρατιωτικές συμφωνίες με το Ισραήλ και να γίνει ουσιαστική ενημέρωση για την πορεία των ελληνοτουρκικών συνομιλιών. Οι εναέριες και θαλάσσιες περιοχές της Ελλάδας με βάση το διεθνές δίκαιο δεν πρέπει να γίνουν περιοχές έντασης και στρατιωτικής αντιπαράθεσης Τουρκίας-Ισραήλ, γιατί σε περίπτωση συμβιβασμού μεταξύ τους μπορεί να εντείνουν τα προβλήματα αμφισβήτησης της εθνικής κυριαρχίας της χώρας και δημιουργία «γκρίζων» οικονομικών και ενεργειακών ζωνών. Αντίθετα η Ελλάδα πρέπει να ακολουθήσει ανεξάρτητη και πολυδιάστατη πολιτική, ισότιμης συνεργασίας με τους λαούς, ειρήνης και καλής γειτονίας, με στόχο πάντα την προστασία των λαϊκών και γενικότερα των εθνικών συμφερόντων.
22.9.11
[1]. Η «Διεθνής Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας» (United Nations Convention on the Law of the Sea-UNCLOS III), διαμορφώθηκε στα πλαίσια της Συνδιάσκεψης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, που ξεκίνησαν το 1973 στη Ν.Υόρκη και ολοκληρώθηκαν το 1982 στο Montego Bay της Τζαμάϊκας, με τη συμμετοχή 160 χωρών. Η Σύμβαση τέθηκε σε ισχύ το Νοέμβρη του 1994 (μετά την υπογραφή από την 60η χώρα), ενώ το 2010 είχε υπογραφεί από 162 χώρες μεταξύ αυτών και από την ΕΕ ως σύνολο. (Η Κύπρος την επικύρωσε το 1988 και τη Ελλάδα το 1995.!!!). Η Σύμβαση αντικατάστησε τις προηγούμενες (τέσσερις) συμφωνίες για το Δίκαιο της Θάλασσας που είχαν υπογραφεί το 1958 και τέθηκαν σταδιακά σε ισχύ ως το 1966. Παρ’ ότι ο γ.γ. του ΟΗΕ λειτουργεί ως θεματοφύλακας της Συμφωνίας, παρέχοντας στήριξη για τις συναντήσεις μεταξύ των κρατών, ο ΟΗΕ δεν έχει λειτουργικό ρόλο στην εφαρμογή της. Αυτόν το ρόλο παίζει κυρίως ο «Διεθνής Οργανισμός Ναυτιλίας» (International Maritime Organization). Η Διεθνής Σύμβαση εισήγαγε σημαντικό αριθμό ρυθμίσεων σχετικά με τη ναυσιπλοΐα και τα δικαιώματα εκμετάλλευσης του θαλάσσιου πλούτου των παράκτιων χωρών, προσδιορίζοντας το καθεστώς των «εσωτερικών υδάτων» από τη βασική ακτογραμμή (internal waters), τα «χωρικά ύδατα» των 12 μιλίων (territorial waters), τις «συνεχόμενες ζώνες» των 24 μιλίων (contiguous zone), τις «αποκλειστικές οικονομικές ζώνες» των 200 ναυτικών μιλίων (exclusive economic zones - EEZs) και τους «ηπειρωτικούς υφάλους» (continental shelf) πέραν των 200 μιλίων και έως 350 ναυτικά μίλια. Επίσης η Σύμβαση καθόρισε γενικές υποχρεώσεις προστασίας του θαλασσίου περιβάλλοντος, ελευθερίας των ερευνών στις ανοικτές θάλασσες, καθώς επίσης κανόνες ελέγχου της εκμετάλλευσης των πλουτοπαραγωγικών πόρων στις θαλάσσιες μεγάλου βάθους, πέρα από τα όρια της κρατικής αρμοδιότητας των χωρών. Για μεγαλύτερη ανάλυση βλέπε: «The United Nations Convention on the Law of the Sea (A historical perspective)», United Nations Division for Ocean Affairs and the Law of the Sea. http://www.un.org/Depts/los/conventio_agreements /convention historical_perspectives.htm. Retrieved April 30, 2009.
[2]. Κατά τη διευθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Λιβύης και Μάλτας, με απόφαση του «Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης» (1985), υπήρξε απόκλιση από αυτήν την αρχή γιατί δεν είχε ακόμα τεθεί σε πλήρη εφαρμογή η νέα Διεθνής Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982) που καθιέρωνε τη «μέση γραμμή» ως απόλυτο όριο. Κατά συνέπεια δεν εφαρμόστηκε ο κανόνας της «μέσης γραμμής» αλλά η αρχή της «αναλογικότητας», δηλαδή το μήκος των ακτών ενός νησιού σε σχέση με τις ηπειρωτικές ακτές. Αυτό σημαίνει ότι αν η Ελλάδα προσέφευγε σήμερα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, υπάρχει κίνδυνος να αναγνωριστεί στο Καστερόριζο τόση ΑΟΖ όση αναλογεί στο μήκος των ακτών του σε αναλογία με τις απέναντι τουρκικές ακτές και όχι αυτή που δικαιούται μέχρι 200 μίλια περιμετρικά ή με βάση τη «μέση γραμμή» από Τουρκία, Κύπρο και Αίγυπτο.
[3]. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ρύθμιση της ΑΟΖ μεταξύ ΗΠΑ και Κούβας. Οι ΗΠΑ καθόρισαν το 1983 την ΑΟΖ τους με βάση τη «μέση γραμμή», ορίζοντας το πλάτος της σε 45 μίλια, γεγονός που δείχνει εκτός από την άμεση εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης, την αναγνώριση από ΗΠΑ ΑΟΖ στα νησιά .
[4]. Σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Μαίρυλαντ, Θόδωρο Καρυώτη, αρμόδιο για θέματα Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας και μέλους της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν τεράστιες ευθύνες που τόσο χρόνια δεν προχώρησαν στην οριοθέτηση της ΑΟΖ, σε αντίθεση με τη θαρραλέα στάση του π. προέδρου της Κύπρου Τ.Παπαδόπουλου, η οποία θα είχε βάλει τέλος, για πάντα και αμετάκλητα, στις τουρκικές διεκδικήσεις στο νησιώτικο, στον εναέριο και στο θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου. Ο Θ.Καρυώτης χαρακτηρίζει το Διεθνές Δίκαιο για τη Θάλασσα «Σύνταγμα των Θαλασσών και των Ωκαιανών». (Συνέντευξη στο περιοδικό «ΝΟΙΑΖΟΜΑΙ», (hpttQ//www.noiazomai.net/aoz_kariotis.html)
[5]. Η συμφωνία ρύθμισης της ΑΟΖ με Αλβανία, έγινε με την χάραξη ενός συνόρου, λαμβάνοντας υπόψη 150 σημεία, που ονομάστηκε «θαλάσσιο όριο πολλαπλών χρήσεων». Αυτό σημαίνει ότι δεν περιορίζεται μόνο στο σύνορο των χωρικών υδάτων και της υφαλοκρηπίδας, δηλαδή του θαλάσσιου βυθού και του υπεδάφους πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης, αλλά ότι μπορεί να χρησιμοποιείται για κάθε άλλο μελλοντικό σύνορο θαλάσσιας ζώνης, πχ. ΑΟΖ, όποτε αυτή υιοθετηθεί. (Στην ουσία η ιδιότυπη αυτή έμμεση ρύθμιση της ΑΟΖ, δείχνει και πάλι την ατολμία της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής). Η μέθοδος που ακολουθήθηκε κατά την οριοθέτηση, ήταν αυτή της «μέσης γραμμής», καθώς και η φυσική ακτογραμμή των δύο χωρών, αφού όμως έκλεισαν με ευθείες γραμμές όλοι οι κόλποι της περιοχής, μαζί και ο κόλπος της Κέρκυρας. Η Αλβανία αποδέχτηκε επίσης ότι όλα τα νησιά στην περιοχή έχουν ΑΟΖ όπως και οι ηπειρωτικές ακτές. Για ολοκλήρωση της οριοθέτησης της ΑΟΖ στο Ιόνιο, μένει να προσδιοριστεί ένα μικρό κομμάτι που αποτελεί «τριεθνές σημείο» και συμφωνήθηκε να ρυθμιστεί από κοινού με την Ιταλία. Ωστόσο το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αλβανίας πριν την κύρωση της συμφωνίας από το Αλβανικό Κοινοβούλιο (με δάκτυλο της Άγκυρας), έκρινε ότι κάποια σημεία της συμφωνίας είναι αντισυνταγματικά, κυρίως όσον αφορά την αναγνώριση υφαλοκρηπίδας στις «Διαπόντιες Νήσους» βόρεια της Κέρκυρας, κάτι που θα αποτελούσε για την Ελλάδα θετικό προηγούμενο, σε πιθανή συμφωνία με την Τουρκία στο Αιγαίο. (Για αναλυτικότερη αναφορά βλέπε, Η.Καλογεράκης, «Ελλάδα, Τουρκία και ΑΟΖ. Επικίνδυνες πλέον οι καθυστερήσεις», www.atipatro.gr, 4.1.11)
[6]. Οι ανεπάρκειες και λάθη των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και ΝΔ στην εξωτερική πολιτική, δυσκολεύουν την υπεράσπιση των συμφερόντων της χώρας. Ειδικότερα στις επαφές για τη ρύθμιση της ΑΟΖ με τη Λιβύη (επί Καντάφι), η ελληνική πλευρά παρ’ ότι δέχτηκε να κλείσει ο κόλπος της Σύδρας στις ακτές της Λιβύης και η οριοθέτηση να αρχίσει από το σημείο εκείνο, η πλευρά των Λιβύων δεν αποδέχτηκε να συμπεριλάβει στην οριοθέτηση και τα ελληνικά νησιά νότια της Κρήτης και πρώτα απ’ όλα τη Γαύδο, προφανώς για να περιορίσει την ελληνική ΑΟΖ σε όφελος της Λιβύης. Επίσης στις διαπραγματεύσεις με την Αίγυπτο που ξεκίνησαν το 2009, προέκυψε πρόβλημα, διότι η Ελλάδα δεν ζήτησε από την αρχή διαβεβαίωση για πλήρη αναγνώριση των δικαιωμάτων του Καστελόριζου, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Τώρα που οι διαπραγματεύσεις προχώρησαν, φαίνεται ότι η Αίγυπτος δεν θέλει να αναγνωρίσει πλήρη δικαιώματα (υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ) στο Καστελόριζο. Το πρόβλημα περιπλέχτηκε όταν η Αίγυπτος ενημέρωσε την Ελλάδα ότι θα αρχίσει συνομιλίες με την Τουρκία για οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών αμέσως μετά τη συνάντηση με την Ελλάδα, τη στιγμή που η Αίγυπτος δεν διαθέτει θαλάσσια σύνορα με την Τουρκία και κατά συνέπεια αποτελούσε αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας στο Καστελόριζο. Η Ελλάδα αντί να διαμαρτυρηθεί και να επικαλεστεί το διεθνές δίκαιο, πήγε στη συνάντηση γνωρίζοντας ότι μετά λίγες ημέρες οι τούρκοι θα κάθονταν στο ίδιο τραπέζι. Πρόκειται για «χοντρό» λάθος της εξωτερικής πολιτικής και χρειάζεται μέσα από επίμονες διαπραγματεύσεις με την αιγυπτιακή πλευρά να επανορθωθεί. Τέλος η Ελλάδα για μια ακόμα φορά έδειξε διστακτικότητα και ατολμία και δεν προχώρησε, παρά το αίτημα της κυπριακής κυβέρνησης, για οριοθέτηση της ΑΟΖ Ελλάδας-Κύπρου, η οποία θα δημιουργούσε μεταξύ άλλων και προηγούμενο για το Καστελόριζο.
[7]. Η ΕΕ παρ’ ότι έχει αναγνωρίσει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και το δικαίωμα των χωρών ανακήρυξης της ΑΟΖ μεταξύ αυτών και των μεσογειακών χωρών, δεν ενθαρρύνει τις τελευταίες στην ανακήρυξη της ΑΟΖ, τόσο για να μπορούν τα αλιευτικά των χωρών της να αλιεύουν στη Μεσόγειο, όσο για γενικότερους οικονομικούς-γεωπολιτικούς λόγους.
[8]. Η Τουρκία με διάφορες ενέργειες, αμφισβητεί την ύπαρξη ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας στο Καστελόριζο. Η αρχή έγινε το 1999 με την πρώτη στρατιωτική ναυτική άσκηση μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου (χωρίς να υπάρξει αντίδραση από την Ελλάδα) και έκτοτε τα επαναλαμβάνει κάθε χρόνο. Φέτος η Ελλάδα ανακοίνωσε (17η Μαΐου ’11) τη πραγματοποίηση άσκησης Έρευνας και Διάσωσης με την επωνυμία «Ιωνάς» στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου στις 7 Ιουνίου ’11. Η απάντηση της Τουρκίας ήταν άμεση, με την εξαγγελία δικής της άσκησης στην ίδια περιοχή τέλη Μαΐου ‘11, τονίζοντας ότι η θαλάσσια περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου αποτελεί τουρκική επικράτεια. Η Ελλάδα απέρριψε τη ΝΟΤΑΜ επικαλούμενη το δικαίωμα του FIR Αθήνας με βάση την απόφαση του Διεθνούς Οργανισμού Αεροναυπλίας (ICAO) του 1958, χωρίς όμως να αντικρούσει τους ισχυρισμούς της Τουρκίας για τη θαλάσσια περιοχή που είναι αρμοδιότητα του Διεθνούς Οργανισμού Ναυσιπλοΐας (IMO). Η Τουρκία αντααπάντησε άμεσα δηλώνοντας ότι στις 23-25 Μαΐου ’11, θα πραγματοποιήσει μεγάλη στρατιωτική άσκηση μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου, η οποία όμως επικαλύπτει σε μεγάλο βαθμό την περιοχή της ελληνικής άσκησης. Η συμπεριφορά της Τουρκίας δεν είναι άσχετη με τις δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών Νταβούτογλου, ότι η περιοχή Καστελόριζου είναι «πολιτικό θέμα» και δεν επιδέχεται άλλης παρέμβασης ή ερμηνείας. (Για μεγαλύτερη ανάλυση βλέπε, Κύρα Αδάμ, Ελευθεροτυπία, 23.5.11)
[9]. Το 2008 τουρκικά σκάφη είχαν παρενοχλήσει νορβηγικό πλοίο που έκανε έρευνες δυτικά της Κύπρου για λογαριασμό της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενώ λίγους μήνες αργότερα η Τουρκία κάλεσε νορβηγική πλοίο να κάνει έρευνες εντός της υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ Καστελόριζου. (Ελευθεροτυπία, 14.8.11)
[10]. Σύμφωνα με δηλώσεις του πρώην τούρκου πρέσβη Ντενίζ Μπουλούκμπασι, που συμμετείχε στις διερευνητικές επαφές για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η Ελλάδα έχει δεχτεί τον περιορισμό των χωρικών της υδάτων σε ορισμένα σημεία από τα 12 στα 6 μίλια. Ο πρώην διπλωμάτης ανάφερε επίσης ότι δεν επετεύχθη συμφωνία για τις λεγόμενες «γκρίζες ζώνες» και ότι η Τουρκία δέχτηκε οι διαφορές των δύο πλευρών να παραπεμφθούν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών χαρακτήρισε προπαγάνδα του «βαθέως κράτους» τα λεγόμενα του Μπουλούκμπασι και κάνουν λόγο για ρεπορτάζ της εφημερίδας «Σαμπάχ» προορισμένο να διαβαστεί στην Ελλάδα. (Ελευθεροτυπία, 14.8.11)
[11]. Σε μια πρόσφατη προκλητική ενέργεια η Άγκυρά ανακοίνωσε ότι θα πραγματοποιήσει υποθαλάσσιες έρευνες νοτίως του Καστελόριζου στο διάστημα 15 Σεπτέμβρη ως 15 Νοέμβρη 2011. Οι έρευνες θα πραγματοποιηθούν από νορβηγικό πλοίο και θα συνοδεύονται από πλοία του πολεμικού ναυτικού της Τουρκίας. Σύμφωνα με την τουρκική NAVTEX, η περιοχή ερευνών είναι «καρφί» 32,4 ναυτικά μίλια νότια του Καστελόριζου, μέχρι 100 ναυτικά μίλια νοτιο-ανατολικά, ως τα όρια της αιγυπτιακής ΑΟΖ. Σε ανακοίνωση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, αναφέρεται ότι «νορβηγικό ερευνητικό πλοίο και συνοδευτικά σκάφη (θα βρίσκονται στην περιοχή) όπου σύμφωνα με τις σχετικές πρόνοιες του Δικαίου της Θάλασσας, επικαλύπτει και ελληνική υφαλοκρηπίδα νοτίως του Καστελόριζου». Είναι εντελώς απαράδεκτο το υπουργείο Εξωτερικών να παραδέχεται ότι νοτίως του Καστελόριζου, υπάρχει και άλλη υφαλοκρηπίδα πέρα από την ελληνική.! Πρόκειται για έμμεση αποδοχή «κουτσουρεμένης» εθνικής κυριαρχίας στο Καστελόριζο κάτι που μόνιμα απαιτεί η Τουρκία στο εύρος του θαλάσσιου και εναέριου χώρου της χώρας. (Ελευθεροτυπία, 16.9.11)
[12]. Η στρατιωτική συνεργασία Ελλάδας-Ισραήλ, έχει πάρει τη μορφή «επιχειρησιακού μνημονίου» στα πλαίσια του οποίου έγιναν και ασκήσεις και συνεκπαίδευση ενόπλων δυνάμεων Ελλάδας-Ισραήλ με χρήση μαχητικών αεροσκαφών και επιθετικών ελικοπτέρων. Η τελευταία τέτοια άσκηση έγινε τον Ιούνιο ’11 στη Θεσσαλία, όπως και τον περασμένο Οκτώβρη στην Πελοπόννησο και στο Ιόνιο. Πρόκειται για ασκήσεις κρούσης σε μεγάλες αποστάσεις, όπως και ασκήσεις έρευνας και διάσωσης μάχης, δηλαδή καθαρά πολεμικής ετοιμότητας. Στα πλαίσια της «στρατηγικής συνεργασίας» ήταν και η ελληνική εμπλοκή τέλος Ιουνίου ’11, στην ισραηλινή επιχείρηση απαγόρευσης του στολίσκου με ανθρωπιστική βοήθεια να προσεγγίσει την αποκλεισμένη περιοχή της Γάζας, καθώς και η απαγόρευση απόπλου από ελληνικά λιμάνια οποιοδήποτε πλοίου με τον ίδιο προορισμό. Επίσης στα πλαίσια της «στρατηγικής συνεργασίας» προβλέπεται ο εφοδιασμός των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων με ισραηλινά ηλεκτρονικά συστήματα και πυρομαχικά, όπως για μαχητικά αεροσκάφη F-16, για άρματα μάχης, μη επανδρωμένα αεροσκάφη, κά. (Ριζοσπάστης, 11.9.11)
[13]. (www.defender.gr, www.debca.com, www.tvxs.gr).
[14]. (www.iskra.gr), 19.9.11.
[17]. Αρχικά η Κύπρος (2005) επί προεδρίας Τάσου Παπαδόπουλου, είχε απευθυνθεί στη γαλλική εταιρία «Total» και στην αγγλική «ΒΡ» για υποβολή προσφοράς πραγματοποίησης ερευνών. Ωστόσο λόγω των πιέσεων της Άγκυρας καμία εταιρία δεν υπέβαλε προσφορά. Η μοναδική προσφορά που έγινε ήταν από τον αμερικάνικο όμιλο «Nomble Energy», ο οποίος βρισκόταν ήδη στην περιοχή για έρευνες στην ΑΟΖ του Ισραήλ. (Αυγή, 11.9.11)
[18]. Η «Nomble Energy» είναι από τις μεγαλύτερες ανεξάρτητες αμερικάνικες εταιρίες έρευνας-εξόρυξης υδρογοναθράκων, με ετήσια παραγωγή 1,1 εκατ. βαρέλια πετρελαίου και κύκλο εργασιών 13 δις δολάρια (2010). Κύριες περιοχές δράσης είναι oi ΗΠΑ (Κόλπος του Μεξικού), καθώς η Δυτική Αφρική και h Ανατολική Μεσόγειο. (www.nobleenergyinc.com).
[19]. Η ισραηλινή εταιρία «Delek» συμμετέχει στο μετοχικό κεφάλαιο της «Nomble Energy» η οποία εκτός από τα δικαιώματα έρευνας στο κοίτασμα «Αφροδίτη» («οικόπεδο 12») στα νότια της Κύπρου, διεξάγει γεωτρήσεις στα ισραηλινά κοιτάσματα «Λεβιάθαν», «Tamar» και «Dalit». Η «Delek» μέσω της «Nomble Cuprys» υπέγραψε συμφωνία με την αμερικανική «Nomble Energy». Στη συμφωνία στην οποία συμμετέχει ακόμα και η ισραηλινή «Avner Oil & Gas Ltd» (θυγατρική της «Delek») προβλέπει ότι οι δύο εταιρίες («Delek» και «Avner») θα αναλάβουν το 15% των εξόδων που θα κάνει η «Nomble Energy» για ερευνητικές εργασίες στο κοίτασμα «Αφροδίτη». Η «Delek» έθεσε τρεις όρους προκειμένου να προχωρήσει η διμερής συνεργασία. Πρώτον, να έχει η «Delek» μερίδιο το «οικόπεδο 12» το επονομαζόμενο «Αφροδίτη». Δεύτερον, να είναι αποκλειστικός προμηθευτής της Κύπρου σε φυσικό αέριο μέχρι το 2013 που η Κύπρος υπολογίζει να χρησιμοποιήσει το δικό της αέριο. Τρίτον, σύσταση κοινοπραξίας με Κυπριακή Δημοκρατία για κατασκευή τερματικού σταθμού στην Κύπρο υγροποίησης φυσικού αερίου με στόχο την εξαγωγή στη διεθνή αγορά. Είναι φανερό ότι η αποδοχή των πιο πάνω όρων δένει πολύ γερά την Κύπρο στα γεωπολιτικά συμφέροντα του Ισραήλ. (www.iskra.gr). Η συμφωνία μεταξύ των τριών εταιριών (Nomble», «Delek» και «Avner»), τελεί υπό την έγκριση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τέλος σύμφωνα με δημοσιεύματα του τύπου, η Ρωσία χωρίς να συμμετέχει ενεργά στις έρευνες στηρίζει τα κυπριακά κυριαρχικά δικαιώματα απέναντι στις απειλές της Τουρκίας και ενδιαφέρεται για τον εφοδιασμό της Κύπρου μέσω της «Gazprom» με φυσικό αέριο ως το 2013. (Ριζοσπάστης, 4.9.11)
[22]. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του Π.Μπεγλίτης, «η Κυπριακή Δημοκρατία, ως κυρίαρχο κράτος μέλος έχει το αυτονόητο δικαίωμα να προχωρήσει στις ενεργειακές έρευνες, ασκώντας το κυριαρχικό της δικαίωμα, όπως απορρέει από τη διεθνή σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και βεβαίως από τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ». (Εξπρές, 17.9.11). Ωστόσο προκύπτει το ερώτημα γιατί αυτά τα δικαιώματα η Ελλάδα δεν τα αξιοποιεί για τη ρύθμιση της ΑΟΖ και γενικά των διαφορών με Τουρκία;
[25]. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του Επιτρόπου για τη Διεύρυνση, Στέφαν Φούλε, οι συνομιλίες διευθέτησης μεταξύ των ηγεσιών των δύο κοινοτήτων «έχουν πλέον εισέλθει σε κρίσιμη φάση και η Επιτροπή συμμερίζεται την προσδοκία του γγ. του ΟΗΕ ότι οι θέσεις των δύο ηγεσιών εφ’ όλων των εκκρεμούντων θεμελιωδών ζητημάτων θα συγκλίνουν πριν από την επομένη συνάντηση τους τον Οκτώβριο του 2011. Η Επιτροπή αναμένει από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να συμβάλλουν σε αυτήν τη σημαντική προσπάθεια και να μην κάνουν εικασίες για οποιαδήποτε διαφορετική έκβαση των συνομιλιών». (www.iskra.gr, 5.9.11)
[26]. Σε παρεμφερείς ερωτήσεις που κατέθεσαν ευρωβουλευτές στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Νίκος Χουντής, Γιώργος Κουμουτσάκος, Barry Madlener, ολλανδός ανεξάρτητος, Mara Bizzoto ιταλίδα EFD), άσκησαν κριτική για τη στάση της Επιτροπής για τις δηλώσεις Νταβούτογλου. Ειδικότερα ο έλληνας ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Ν.Χουντή, αμέσως μετά τις δηλώσεις του Νταβούτογλου, επεσήμανε στην Επιτροπή την ανοχή της απέναντι στην Τουρκία, επιτρέποντας στον τούρκο υπουργό Εξωτερικών να βάζει όρους και προϋποθέσεις στη λειτουργία της ΕΕ, πολύ περισσότερο που η Τουρκία δεν έχει εκπληρώσει τους όρους του Πρωτοκόλλου Επέκτασης της τελωνειακής ένωσης», κά. (www.chountis.gr)
[27]. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εν όψει δημοσιοποίησης της «έκθεσης προόδου» όσον αφορά την Τουρκία για την ένταξη της στην ΕΕ, με γραπτή δήλωση του Επιτρόπου επί των ζητημάτων διεύρυνσης Στέφαν Φούλε (8.9.11), κάλεσε την Τουρκία «να απέχει από κάθε είδους απειλή, ενέργεια ή πηγή έντασης που θα έβλαπτε τις σχέσεις καλής γειτονίας», ενώ παράλληλα αναφέρθηκε ρητά «στα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών-μελών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος να συνάπτουν διμερείς συμφωνίες με βάση το κοινοτικό δίκαιο και τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας». (Ελευθεροτυπία, 11.9.11)
[28]. (www.defencenet.gr).7
[29]. Σε ανακοίνωση του το υπουργείο Εξωτερικών Κύπρου εξέφρασε ευγνωμοσύνη για την ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας με την οποία υποστηρίζεται πλήρως η απόφαση της Κυπριακής Δημοκρατίας για γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ. (Ελευθεροτυπία, 22.8.11)
[31]. Η Τουρκία συμμετέχει ήδη σε οκτώ υπάρχοντες ή υπό κατασκευή αγωγούς μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Ρωσία, από χώρες της Ασίας και της Μέσης Ανατολής προς την Ευρώπη. Α) Αγωγός Μπακού-Τιφλίδα-Τσεϊχάν (BTC), ξεκινάει από λιμάνι της Κασπίας και καταλήγει στο τουρκικό λιμάνι της Ανατολικής Μεσογείου, δυναμικότητας 50 εκατ.τόνων ετησίως, εξυπηρετώντας 1,3% της παγκόσμιας κατανάλωσης. Συμμετέχουν εταιρίες από ΗΠΑ, Τουρκία, Αζερμπαϊτζάν και Γεωργία. Β) Αγωγός Κιουρκούκ-Τσεϊχάν, ξεκινάει από τον ιρανικό βορρά και καταλήγει στο μεσογειακό λιμάνι, δυναμικότητας 71 εκατ.τόνων ετησίως. Συμμετέχουν εταιρίες από Ιράν και Τουρκία. Γ) Αγωγός Σαμψούντα-Τσεϊχάν, θα μεταφέρει ρωσικό πετρέλαιο από τη Μαύρη Θάλασσα και την Κασπία στις δυτικές αγορές. Συμμετέχει η ιταλική ΕΝΙ, τουρκική κοινοπραξία και έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον και η ρωσική Gazprom. Δ) Αγωγός Blue Streem, σύμπραξη Ρωσίας-Τουρκίας, μήκους 1.213 χιλιομ. διέρχεται από τον πυθμένα της Μαύρης Θάλασσας και μεταφέρει ρωσικό αέριο. Κατασκευή ρωσικής Gazprom και ιταλικής ΕΝΙ. Ε) Αγωγός Μπακού-Τυφλίδα-Ερζερούμ, στοχεύει στη μεταφορά φυσικού αερίου της Κασπίας στην Τουρκία και από εκεί στις αγορές της Δύσης, δυναμικότητας 16 δισεκ.κυβ.μέτρων αερίου. ΣΤ) Υποθαλάσσιος αγωγός της Κασπίας για μεταφορά φυσικού αερίου από Καζακστάν και Τουρκμενιστάν στην Τουρκία και από εκεί στη Δύση. Ζ) Αγωγός «Nabucco», στοχεύει στη μεταφορά αερίου της Κασπίας στην Αυστρία μέσω Τουρκίας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας, μήκους 3.300 χιλ. από τα οποία 2.000 χιλ. θα είναι στην Τουρκία. Συμμετέχουν αυστριακή OMV, ουγγρική MOL, γερμανική RWE, βουλγαρική Boulgargaz, ρουμανική Ttransgaz, και η τουρκική BOTA. Η) Τέλος ο αγωγός «South Stream», θα μεταφέρει ρωσικό πετρέλαιο από τη Μαύρη Θάλασσα στην Ευρώπη διερχόμενος από τουρκικά χωρικά ύδατα, σε συνέχεια στη Βουλγαρία και από εκεί χωρίζεται προς Ελλάδα και Ιταλία, καθώς προς την Κεντρική Ευρώπη, μέσω Ρουμανίας και Ουγγαρίας. Κατασκευή από ρωσική Gazprom και ιταλικής ΕΝΙ. (Ριζοσπάστης, 4.9.11)
[32]. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, στους σχεδιασμούς της τουρκικής κυβέρνησης είναι η δημιουργία ενός ταμείου ενεργειακών επενδύσεων με «προίκα» 30 δις € υπό την εποπτεία της κυβέρνησης και δημιουργία ενός ενεργειακού «γίγαντα» μέσω συνεργασίας και συγχώνευσης της κρατικής Τουρκικής Πετρελαϊκής Εταιρίας (ΤΡΑΟ) με την Τουρκική Εταιρία Αγωγών (BOTAS). Στη βάση αυτού του σχεδίου βρίσκεται η εντατικοποίηση των ερευνών για τον εντοπισμό και εξόρυξη φυσικού αερίου και πετρελαίου, με προτεραιότητα την Ανατολική Μεσόγειο και μάλιστα όχι μόνο στον κόλπο της Αττάλειας, αλλά και σε κομμάτια της κυπριακής και ελληνικής ΑΟΖ. (Ελευθεροτυπία, 4.9.11)
[33]. Η Τουρκία παρά τις απανωτές δηλώσεις των απειλές της κυβερνητικών στελεχών, υπολογίζει πολύ το όρια αντιδράσεων απέναντι στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Σαμπάχ», λίγες ημέρες πριν την έναρξη των κυπριακών ερευνών, οι ΗΠΑ είχαν απευθύνει επίσημο ερώτημα στη Διεύθυνση Θαλασσίων Ζητημάτων του υπουργείου Εξωτερικών, αν η Τουρκία προτίθεται να επέμβει και η απάντηση ήταν όχι. (Ελευθεροτυπία 21.9.11) Κατά συνέπεια οι απειλές και οι δηλώσεις αξιωματούχων της κυβέρνηση Ερντογάν, εκτός από παραλήπτες στο εξωτερικό για δημιουργία κατάλληλου «κλίματος», φαίνεται να έχουν παραλήπτες και στο εσωτερικό μέτωπο για ενίσχυση της θέσης του Ερντογάν.
[34]. Σύμφωνα με ανακοίνωση της Άγκυρας, η Τουρκία είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη ακτή στην Ανατολική Μεσόγειο, γιαυτό και θα λάβει όλα τα μέτρα που θεωρεί απαραίτητα για την ελεύθερη διέλευση των πλοίων. Έτσι με δήλωση τού υπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Εγκεμέν Μπαγίς στην εφημερίδα «Ζαμάν», τους επόμενους μήνες τα ύδατα της Ανατολικής Μεσογείου θα είναι πολύ θερμά. Ο πολεμικός στόλος γιυτό υπάρχει». (Τα Νέα, 5.9.11)
[35]. Στο Οικονομικό Φόρουμ Νταβός της Ελβετίας (2009), ο τούρκος πρωθυπουργός Τ.Ερντογάν είχε αποκαλέσει το Ισραήλ «κράτος-τρομοκράτη» και το κατηγόρησε για «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας», με αφορμή τη δράση των ισραηλινών στη Γάζα, ενώ ανάλογες δηλώσεις είχε κάνει και το 2004. (Ριζοσπάστης, 11.9.11)
[36]. Σύμφωνα με δηλώσεις του τούρκου πρωθυπουργού, «η Ανατολική Μεσόγειος δεν μας είναι ξένη. Οι βάσεις Ακσάζ (Μαρμαρίδας) και Αλεξανδρέττας, είναι σημεία που έχουν τη δυνατότητα και να επιβλέπουν. Στο εξής τα πλοία μας θα εμφανίζονται πιο συχνά στα ύδατα αυτά». Η εφημερίδα «Σαμπάχ» έκανε λόγο για επιχείρηση «Μπαρμπαρός» και για αύξηση της ναυτικής δύναμης «Μεσογειακή Ασπίδα», από 2 σε 4 φρεγάτες, από 3 σε 5 καταδρομικά και από 1 σε 3 σκάφη ακτοφυλακής. (Ελευθεροτυπία, 7.9.11)
[39]. Ο Λίβανος μέσω του λιβανέζικου υπουργού Εξωτερικών Αντνάν Μασούρ, προς το γ.γ. του ΟΗΕ, ζητάει παρέμβαση του για την αποφυγή διένεξης με το Ισραήλ. Στην γραπτή παρέμβαση αναφέρεται ότι το Ισραήλ παραβιάζει τα δικαιώματα του Λιβάνου επί μιας ζώνης 860 τετρ.χιλιομ. γεγονός που αποτελεί απειλή για την διεθνή ασφάλεια. (Ελευθεροτυπία, 6.9.11)
[40]. Στο τέλος Ιουλίου ’11, ανάμεσα στο Ιράν, Ιράκ, Συρία, υπογράφηκε συμφωνία κατασκευής του λεγόμενου «Ισλαμικού Αγωγού Φυσικού Αερίου», για μεταφορά φυσικού αερίου από τις ισλαμικές χώρες προς τη Δύση, που θεωρείται ανταγωνιστικός του «Nabucco» και του «South Stream». Το κόστος κατασκευής υπολογίζεται σε 10 δισεκ.δολάρια και η συμφωνία αφορά την εξαγωγή του ιρανικού φυσικού αερίου από το πεδίο South Pars του Ιράν, προς την Ευρώπη μέσω Ιράκ-Συρίας-Λιβάνου, με αγωγό μήκους 1.500 χιλιομέτρων, δυναμικότητας 110 εκατ. κυβικά μέτρα αερίου την ημέρα. (Ριζοσπάστης, 4.9.11) Με αυτόν τον αγωγό αναβαθμίζεται η θέση του Λιβάνου στην Ανατολική Μεσόγειο.
GR
FR
DE
ES
IT
RU
EU
No comments:
Post a Comment
Only News