Η βαρύτητα των λόγων σήμερα και παλαιότερα

Της Pιτσας Mασουρα
( Δημοσιεύεται στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 9.9.2012)
Στο σαιξπηρικό έργο «Αγάπης Αγώνας Αγονος» ο λόγος των ανδρών αμφισβητείται μέχρι τέλους. Τίθεται θέμα πίστης. Στη δική μας εξίσου άγονη ζωή, όπου ο αγώνας αποκτά άλλες διαστάσεις, μέλλει να δούμε αν ο λόγος των πολιτικών μπορεί να έχει βαρύτητα.

Θυμάμαι ακόμη πόσο πολύ είχαμε συζητήσει στις μικρές μας παρέες το σαιξπηρικό θεατρικό έργο «Αγάπης Αγώνας Αγονος».

 Παιζόταν στο Εθνικό Θέατρο, στην Πειραματική Σκηνή, το 2002, σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού. Τα 3Α λέγαμε συνθηματικά μεταξύ μας, υπονοώντας δικές μας μικρές ιστορίες που σε τελευταία ανάλυση δύσκολα θα γέμιζαν μια σελίδα Α4. Σήμερα αποτολμώ τη μεταφορά στη δική μας κοινωνική πραγματικότητα των τριών Α. Καταφεύγω στον τίτλο του έργου, στην αναζήτηση της αλήθειας του λόγου των ανδρών – πρωταγωνιστών και αναρωτιέμαι: Τούτο το φθινόπωρο, πόσο αληθής και αποκαλυπτικός θα είναι ο λόγος των πολιτικών; Διαβάζω σε πρόσφατο κύριο άρθρο της «Καθημερινής» για όσα ενδέχεται να συμβούν το φθινόπωρο, την πιο γλυκιά εποχή του χρόνου. Οταν όλα καταλαγιάζουν: οι καύσωνες, οι μεγάλες επιθυμίες, οι φευγάτοι έρωτες. Ναι, το φθινόπωρο μπορεί να γίνει προπομπός μιας αναταραχής, πιθανώς ενός άλλου εμφυλίου. Στο κύριο άρθρο της η «Κ» μιλάει για την ευθύνη όλων μας (όχι μόνον του κράτους, της κυβέρνησης) να αποτραπούν οι ακρότητες, οι εμπρηστικές δηλώσεις, γιατί βρισκόμαστε στα όριά μας, εμείς οι πολίτες, οι επιχειρήσεις, οι πολιτικοί…

Τρομάζω στην ιδέα ότι μπορεί η Αθήνα να ζήσει ξανά την αγριότητα. Δεν κινδυνολογώ. Ομως γύρω μου ακούω εμπρηστικές δηλώσεις. Διακρίνω την έπαρση, τον λαϊκισμό. Δεν βλέπω, όμως, εναλλακτική πρόταση, πλην της άκριτης επιστροφής στη δραχμή. Διαβάζω τις δηλώσεις γνωστών πολιτικών και οικονομολόγων εντός και εκτός συνόρων. Οσα γράφουν και λένε δεν είναι εύκολο να επεξεργαστούν από τους απλούς ανθρώπους, μάρτυρες των ζωών τους που σμικρύνονται, που ζουν με την ένδεια να τους κυκλώνει, την αδικία να τους καπελώνει. Πώς και γιατί να ερμηνεύσουν τις κουβέντες των μεγάλων; Αυτό τον καιρό, μέσα από αφιερώματα, θυμόμαστε τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ο καθένας ανασύρει ό,τι τον πονάει ή ό,τι τον ενδιαφέρει. Ναι, αλλά έχει σημασία να θυμηθούμε τον εμφύλιο σπαραγμό εκείνης της εποχής. Αυτή την κατάρα που μας ακολουθεί. Ο Θουκυδίδης τα ‘λεγε από τότε: «Οι εμφύλιες συγκρούσεις έφεραν μεγάλες και αμέτρητες συμφορές στις πολιτείες, συμφορές που γίνονται και θα γίνονται πάντα όσο δεν αλλάζει η φύση του ανθρώπου. Σε καιρούς ειρήνης και όταν ευημερούν ο κόσμος και οι πολιτείες, οι άνθρωποι είναι ήρεμοι. Αλλά όταν έρθει ο πόλεμος που φέρνει στους ανθρώπους την καθημερινή στέρηση γίνεται δάσκαλος της βίας και ερεθίζει τα πνεύματα του πλήθους …» (Θουκυδίδου Ιστορίαι – μετ. Αγγελος Βλάχος).

Και συνεχίζει ο Θουκυδίδης: «…Οταν έπαιρναν όρκο για κάποια συμφιλίωση, τον κρατούσαν τόσο όσο δεν είχαν τη δύναμη να τον καταπατήσουν. Αλλά μόλις παρουσιαζόταν η ευκαιρία, εκείνοι που πρώτοι είχαν ξαναβρεί το θάρρος τους, αν έβλεπαν ότι οι αντίπαλοί τους ήταν αφύλαχτοι, τους κτυπούσαν κι ένοιωθαν μεγαλύτερη χαρά να τους βλάψουν εξαπατώντας τους, παρά κτυπώντας τους ανοικτά…». Ας μείνουμε συγκρατημένοι, σοβαροί και υπεύθυνοι πολίτες. Η Ελλάδα υπέφερε από τους εμφυλίους και επί της ουσίας δεν κατάφερε να απαγκιστρωθεί από αυτόν τον γάντζο. Η υπεύθυνη στάση δεν σημαίνει αυτομάτως σιωπή μπροστά στην οικονομική λαίλαπα. Αλλά υπαγορεύει συγκρατημένες τοποθετήσεις, υποχρεωτικά πλέον μέσα στο πλαίσιο της νέας αφήγησης για την οποία ακούμε τόσα πολλά τελευταία. Ο σοσιαλιστής φιλόσοφος Σαρλ Φουριέ είχε πει ότι η παλιά βασιλεία της άσπρης και της μαύρης μαγείας δεν εξαπάτησε ποτέ τους ανθρώπους σε τέτοιο βαθμό, όπως τώρα η βασιλεία της οικονομικής, αστικής, φιλανθρωπικής μαγείας. Είναι όντως έτσι; Εξακολουθώ να πιστεύω ότι, όσα ζούμε σήμερα είναι αποτέλεσμα της υπερανάπτυξης και της υπερκατανάλωσης που έζησε η Ευρώπη μετά το τέλος του πολέμου.
Σε παλιότερη συνέντευξή του ο Γάλλος διανοούμενος Σερζ Λατούς μας αποκάλεσε άθεους της οικονομίας, της πραγματικής θρησκείας της νεωτερικότητας. Ο ίδιος πιστεύει ότι ζούμε υπό την αιγίδα ενός υπερκαταναλωτικού προτύπου, χωρίς πλέον να καταναλώνουμε, γιατί δεν έχουμε πια τον τρόπο μας. Η απάντηση σ’ αυτό είναι η λιτή αφθονία. Το μέτρο θα βρεθεί, αλλάζοντας και τον άνθρωπο και την κοινωνία. Αυτά, ωστόσο, παραμένουν θεωρητικές ιδέες. Στο ράφι με τα άλλα βιβλία. Και ο δρόμος ώς τη λιτή αφθονία περνάει μέσα από πολλές σήραγγες, μήκους πολλών χιλιομέτρων. Στις σήραγγες καμιά φορά συμβαίνουν φοβερά τροχαία.

Πρόσωπα - Ρίτσα Μασούρα

10/9/12